Wel vier of vijf mails per week krijgt Stevens van vrouwen die om informatie vragen of die zich zorgen maken over hun dochter, zus of vriendin die in een religieus huwelijk zit of er een wil aangaan. Als er weer wat meer media-aandacht is voor huwelijkse gevangenschap zijn het soms wel twintig mails per dag. “Er is geen plek waar mensen naartoe kunnen voor informatie. Vrouwen moeten weten waaraan ze beginnen”, zegt Stevens.

Stevens trouwde in Egypte met haar Egyptische man. Kort daarna gingen ze samen in Nederland wonen. Na drie jaar kreeg hij een Nederlands paspoort. “Op de ambassade, waar we ons huwelijk voor de Nederlandse wet lieten legaliseren, werd niets gezegd over de consequenties. Terwijl het niet zo moeilijk hoeft te zijn. Geef gewoon een brochure uit.”

Na een paar jaar in Nederland, gingen ze terug naar Egypte. Daar begonnen de problemen. Stevens moest zich aan de regels van zijn familie en zijn land houden. Haar man, met wie ze toen al zes jaar getrouwd was, hield haar een paar jaar gevangen in haar eigen huis, waar ze geestelijk en lichamelijk werd mishandeld. “Ik mocht met niemand contact hebben en nergens naartoe zonder zijn toestemming.”

Ook wel heel dom
Het lukte haar te vluchten en terug naar Nederland te gaan. In Nederland is ze van haar man gescheiden, maar in Egypte niet. “Er is in Egypte een fatwa over mij uitgesproken, omdat ik de familie tot schande heb gemaakt door zonder toestemming mijn man te verlaten”, zegt Stevens. Daarom woont ze al acht jaar op een onderduikadres. Haar ex-man heeft immers een Nederlands paspoort, dus hij kan zomaar voor haar neus staan. Dan moet ze vrezen voor haar leven.

Mensen die tegen hun wil vastzitten in een religieus huwelijk kunnen nu onvoldoende worden geholpen, zegt Pauline Kruiniger, jurist en onderzoeker aan de Universiteit van Maastricht. Ze deed twee jaar onderzoek naar de juridische middelen om huwelijkse gevangenschap te beëindigen. Haar pleidooi: pas de wet aan.

“In mijn onderzoek gaat het om de situatie waarin een van beide partners niet uit het huwelijk kan, omdat de regels van de religie in de weg staan. Sommige religies kennen geen echtscheiding, zoals het rooms-katholicisme, in andere wordt echtscheiding sterk ontmoedigd of is het wel mogelijk, maar zijn er regels die medewerking van de partner vereisen. Als die weigert, kan het religieuze huwelijk niet ontbonden worden.

“Dit probleem komt overal voor; onder katholieken, protestanten, joden, hindoes, moslims en het zijn niet alleen vrouwen die erdoor geraakt worden. Ook mannen kunnen vastzitten in een religieus huwelijk.”

“Allerlei gevolgen, sociaal, juridisch, financieel, praktisch, noem maar op. In veel gevallen spelen geweld en intimidatie een rol. Veel slachtoffers krijgen psychische problemen. In alle gemeenschappen kan de ene partner de ander blijven opeisen. In sommige culturen lopen vrouwen zelfs het gevaar om vermoord te worden als ze niet gehoorzamen, vanwege de eer van de man en familie.”

“In alle gevallen is de consequentie dat je tegen je wil vastzit aan dat religieuze huwelijk. Je hebt pragmatische katholieken die dat niet zoveel interesseert. Maar wie daar wel aan hecht, zit met een probleem. In sommige protestantse gemeenschappen word je verstoten als je gescheiden bent. Je kunt echt sociaal geïsoleerd raken. Dat moet je niet onderschatten.”

“Nu kunnen gerechtelijke procedures pas worden ingezet wanneer iemand al in zo’n situatie zit, terwijl we die juist willen voorkomen. En de rechter kan alleen per individueel geval de partner die vasthoudt aan het huwelijk dwingen mee te werken aan ontbinding. De drempel om naar de rechter te stappen is sowieso al enorm omdat veel slachtoffers bang zijn dat de situatie daardoor explodeert. De veiligheid van henzelf en de kinderen staat voorop. Om die reden is er nog nooit een veroordeling voor huwelijksdwang geweest sinds dat in 2013 strafbaar is gesteld.”

“Mijn voorstel is dat het burgerlijk wetboek voorziet in de medewerking van beide partners aan de ontbinding van het religieuze huwelijk op verzoek van een van hen. Bijvoorbeeld door dat op te nemen in de bepalingen over huwelijk en echtscheiding. Zie het als zorgplicht die partners voor elkaar hebben in en na een huwelijk, dat het meewerken aan het ontbinden van het religieuze huwelijk er ook bijhoort.”

“Omdat ze de plicht heeft haar burgers te beschermen tegen de schending van het recht op zelfbeschikking of mensenrechten, zoals het recht om te trouwen met wie je wilt. De overheid heeft hier ook een belang. Het religieuze huwelijk mag in Nederland alleen gesloten worden na een burgerlijk huwelijk, het heeft geen bestaansrecht zonder. De staat regelt dat burgerlijk huwelijk én de echtscheiding met als doel dat mensen vrij zijn om nieuwe relaties aan te gaan. Je wilt dus niet hebben dat burgerlijk gescheiden mensen zich blijven gedragen als gehuwd vanwege een niet-ontbonden religieus huwelijk, dat gaat in tegen het doel van de burgerlijke echtscheiding.”

“Dat is moeilijk te zeggen omdat er een enorm taboe rust op het onderwerp. De schatting uit onderzoek is dat er in 2011 en 2012 in Nederland zo tussen de 450 en 1700 slachtoffers waren. Voor het overgrote deel vrouwen. Maar dat is nog maar het topje van de ijsberg.”