Interview | Je naaste liefhebben als jezelf, dat is zorgen voor je buurt, vindt Ruth Valerio
Zorg voor mensen en de aarde is een essentieel onderdeel van het christendom, betoogt de Britse Ruth Valerio, theoloog en milieuactivist.
Je naaste liefhebben: zorgen voor jouw buurt
Toen Ruth Valerio (1972) theologiestudente was, kreeg ze een boekje in haar handen gedrukt over wat de Bijbel zegt over zorgen voor de aarde. Het was 1992, het jaar van de VN-milieutop in Rio de Janeiro. Terwijl ze het las, was het alsof ze een nieuwe bril opgezet kreeg. Een met een veel breder perspectief dan de vorige, die alleen de waarde van mensen zag en hun persoonlijke relatie met God. Sindsdien zet ze zich in om andere christenen hetzelfde te laten zien. Eind oktober spreekt ze op de tweede editie van The Justice Conference, een christelijke conferentie over gerechtigheid.
Op de website van het evenement schrijft u dat het thema, ‘Love thy neighbour’ voor u ook betekent ‘Love thy neighbourhood’. Waarom?
“Ik denk dat de plek waar je woont belangrijk is, dat het goed is om daarin te investeren. In een van de bijbelvertalingen van het eerste hoofdstuk van het bijbelboek Johannes staat: ‘Het Woord werd mens en kwam in de buurt wonen.’ Dat vind ik een prachtige uitleg van de menswording van Jezus, dat God in onze buurt kwam wonen.”
Zelf hebt u dat behoorlijk letterlijk genomen.
“Ja, we wonen nu als gezin al 24 jaar in een relatief arme buurt. We zijn hier met opzet gaan wonen omdat we ons geloof in een God van gerechtigheid die geeft om arme mensen, wilden uiten in onze woonomgeving. We hebben veel van onze tijd en energie in deze buurt gestoken en hebben een enorme verandering gezien.
“Een voorbeeld: midden in de buurt ligt een groot stuk groen. Een aantal jaren geleden was het behoorlijk vervallen. Het was er niet veilig in het donker, er waren mensen ’s nachts in elkaar geslagen en er reden auto’s dwars doorheen.
“Het was geen fijne plek. Voor ons representeerde dat stuk groen de staat van onze buurt. Met een groep bewoners wilden we er daarom een prettige plek van maken. We hebben hekken om het gebied gezet, een bloemenweide aangelegd, bomen geplant, bankjes en verlichting geïnstalleerd.
“Nu is het een veilige plek waar mensen ook ’s avonds rustig kunnen zitten. Op de een of andere manier heeft dat de hele buurt veranderd. Van een buurt waar mensen niet konden wachten tot ze konden verhuizen, is het nu een van de meest gewilde buurten – in onze inkomensklasse in ieder geval – in de omgeving.”
Is dit een voorbeeld van de ‘whole-life response to poverty’ die u christenen wilt helpen ontwikkelen in uw werk bij Tearfund?
“Niet per se. Die houdt in dat we iets doen aan armoede op verschillende manieren, die alle facetten van ons leven behelzen. Het eerste wat we doen is vaak geld geven aan een goed doel. Dat is goed, en dat moeten we ook doen. Maar daarnaast moeten we ook onze stemmen en onze invloed gebruiken om overheden en bedrijven te pushen beleid te voeren dat goed is voor mensen en de aarde.
“Toen ik daar zelf aan begon, realiseerde ik me dat het hypocriet was dat ik van overheden en bedrijven verwachtte wat ik zelf niet in mijn eigen leven deed. Daardoor ging ik nadenken hoe ik met zorg en respect voor anderen kon leven, op een manier die niet te veel natuurlijke hulpbronnen gebruikt. Van daaruit ging ik me inzetten in onze woonomgeving.
“Het is dus niet alleen geld geven, maar ook zelf anders leven, je inzetten in je eigen buurt, campagnevoeren en je stem gebruiken.”
En dat is voor u onlosmakelijk verbonden met uw christelijk geloof?
“Absoluut. Een belangrijk bijbelgedeelte is voor mij Jesaja 58, waarin we worden opgeroepen de armen te geven wat we zelf nodig hebben en de verdrukten te bevrijden. De Bijbel staat vol teksten over hoe we voor de armen, de wezen en de vreemdelingen, maar ook voor het land en de aarde moeten zorgen. Dat zijn geen optionele extra’s.
“Ik zie zorgen voor mensen en de aarde als een essentieel en integraal onderdeel van wat het betekent om christen te zijn. God zegt in Genesis 1:31 dat alles wat hij gemaakt had zeer goed was. Of je nou gelooft in schepping of evolutie, dat is een theologisch statement. In het Engels zeggen we dan: the matter matters for God. De materie doet ertoe. De christelijke theologie heeft zich te lang gericht op de het immateriële, het bereiken van de hemel. Het idee was dat de wereld daaraan ondergeschikt is en vernietigd zal worden. Maar de bijbelse visie is juist dat God deze wereld vernieuwt en herstelt en de aarde dus van onmetelijke waarde is. Als christenen zouden we goed moeten zorgen voor de dingen die God waardevol vindt.”
Toch lijkt maar een relatief klein deel van de christenen zich bezig te houden met zaken als het milieu. Hoe komt dat denkt u?
“Klopt. Ik denk door de misvatting dat het spirituele losstaat van het fysieke en wij het spirituele meer waarde toekennen. Dat is een vals onderscheid uit het Grieks dualisme, niet uit de Bijbel. God zegt juist dat alles wat hij gemaakt heeft zeer goed was. Ik denk dat je kunt stellen dat de kerk door de eeuwen heen zich altijd heeft bekommerd om de armen. Maar wat betreft het milieu, lopen we achter.”
Toen onlangs het nieuwe VN-rapport over klimaatverandering uitkwam, reageerden sommige christenen in de trant van: God heeft de wereld in zijn hand, dus als het klimaat verandert, is dat zijn wil en zou het hoogmoedig zijn te denken dat wij daar iets aan kunnen doen. Hoe zou u daarop reageren?
“Ik zou zeggen dat we nooit zo zouden praten over armoede. We zouden nooit zeggen: We hoeven er niets aan te doen dat miljoenen mensen in extreme armoede leven want God heeft alles in zijn hand. Waarom dan wel over andere schepsels en de aarde die hij geschapen heeft? Dus mijn reactie zou zijn: Dat is belachelijk.”
Een van uw doelen is om zorg voor het milieu een integraal onderdeel van de kerk te maken. Hoe doet u dat?
“De uitdaging is dat mensen inzien hoe onze levensstijl andere mensen en onze planeet beïnvloedt en wat ze in hun eigen leven kunnen doen om daar rekening mee te houden. Vanuit christelijk perspectief begint dat met theologie. Mensen helpen te begrijpen hoe dit samenhangt met het geloof.
“Door te kijken naar Jezus bijvoorbeeld: hij had niet alleen oog voor iemands spirituele staat, maar ook voor iemands fysieke welzijn. Jezus was diep geworteld in de natuurlijke wereld. Hij groeide op op het platteland en veel van zijn vergelijkingen gaan over de natuur. In Kolossenzen staat dat Jezus aan het kruis álle dingen met God verzoende. Dus niet alleen de mensen, maar de hele wereld. Gelukkig zien we dat kerken hier meer oog voor krijgen. In het Verenigd Koninkrijk hebben we 1500 eco-kerken en ik weet dat in Nederland iets soortgelijks gaande is. Dat is bemoedigend.”
Ruth Valerio
Ruth Valerio (1972) studeerde theologie aan Cambridge en de London School of Theology en behaalde haar doctoraal aan King’s College London. Bij Tearfund leidt ze de afdeling die bij overheden en instituties pleit voor beleidsveranderingen die armoede en onrecht aanpakken. Ze woont met haar man en twee dochters in Chichester, Engeland. Ze schreef verschillende boeken en blogt op haar website over hoe zij en haar gezin zo groen mogelijk proberen te leven.
Marinde van der Breggen 