Achtergrond | Yoga is niet meer alleen voor geitenwollensokkentypes
Dit artikel verscheen in Trouw op 26 maart 2019.
Nu zelfs in het leger de yoga-workshops vol zitten, kunnen we er niet meer omheen: yoga is mainstream geworden.
Yoga is de trend voorbij
Een zonnegroet, de neerwaartse hond of de kindhouding, het zijn allang geen obscure termen meer, want bijna iedereen heeft tegenwoordig wel van yoga gehoord. De yogascholen schieten als paddestoelen uit de grond, er zijn apps en dvd’s en de yogamarkt van leggings, matjes en retreats floreert. In 2016 verdiende yoga zelfs een plek in de top tien meest beoefende sporten in Nederland die het NOC*NSF elk jaar samenstelt.
Uit onderzoek van Yoga Magazine in 2016 bleek dat toen ongeveer 1,6 miljoen Nederlanders weleens aan yoga deden, iets meer dan de helft doet dat thuis. Ongeveer driekwart van de yogi’s is vrouw, een kwart man. In verhouding zijn veel meer yogi’s vegetariër: 22 procent eet geen vlees, tegenover ongeveer 5 procent van alle Nederlanders.
Yoga is mainstream geworden, zegt Anne Bjørndal, voorzitter van de Vereniging Yogadocenten Nederland en al bijna 35 jaar docent. “Het is veel meer geaccepteerd en daarom word je niet meer zo raar aangekeken, al hoor ik hier en daar nog weleens het vooroordeel dat het zweverig zou zijn”, zegt ze.
Tien ballen in de lucht
In de jaren dat ze docent is, heeft ze het yogalandschap en ook het publiek zien veranderen. “Vroeger waren het vaak wat oudere mensen die kwamen vanwege een fysieke of mentale klacht. Ze konden niet goed slapen of hadden last van hun rug. Vandaag de dag zijn het vaak jonge mensen die op zoek zijn naar een rustpunt in hun hectische leven. Zeker millennials, die vaak tien ballen tegelijk in de lucht moeten houden.”
Er worden veel yogalessen aangeboden die vooral focussen op het lichamelijke aspect van yoga, “maar dan met een oosters sausje eroverheen”, zegt Bjørndal. Het is niet erg dat er mensen zijn die het meer als sport beoefenen, benadrukt ze. “Het een hoeft het ander niet uit te sluiten, het kan een mooie aanvulling zijn op sport. Mijn dochter gaat ook de ene dag hardlopen en de andere dag komt ze bij mij een lesje yoga volgen.”
Maar met de oorspronkelijke yoga, een levensfilosofie die streeft naar de verbinding tussen lichaam en geest, heeft het weinig te maken. “Net als alle gekke trends. Je kunt tegenwoordig yoga doen met honden, katten en zelfs geiten. Of bier-yoga. Wat een onzin, ik moet er niet aan denken yoga te doen met een geit op mijn rug. Dat is meer een modeding.”
Burnout-generatie
Wat dat betreft past yoga goed in de gezondheidstrend die mede dankzij het sociale mediaplatform Instagram is opgebloeid, zegt sportmarketeer en trendwatcher Gijsbregt Brouwer. “Het ligt voor de hand dat mensen rust zoeken in het tijdperk van de burnout-generatie. Het is een escape van het altijd aanstaan en het gebruiken van sociale media. Maar tegelijkertijd is de opkomst van yoga daar een direct gevolg van. Het is een supervisuele sport, als je op het strand bij zonsondergang een mooie asana (houding) aanneemt, kun je de meest prachtige plaatjes maken. Het is ook makkelijker te fotograferen dan hardlopen, fietsen of voetballen. Dat maakt het dubbel, want het is die druk in de maatschappij waar het een tegengif voor zou moeten zijn.”
Brouwer ziet dat yoga voor de meeste mensen veel minder in de hoek van religie of geestelijke verdieping zit. “Het is ook weer niet een sport in de zin van dat er regels zijn of dat je kunt winnen. Maar mensen passen het wel in in routine van de ene keer fitnessen, dan eens squashen en dan een lesje yoga. Het is vooral lekker met je lijf bezig zijn.”
Angélique Heijligers schrijft als journalist al bijna twintig jaar over gezondheid en fitness en verhuisde onlangs naar Los Angeles, het mekka van de westerse yogawereld. Ze plaatst de opkomst van de yogahype, die daar begon, rond 1998. “Dat was in dezelfde tijd dat Madonna met het album ‘Ray of Light’ kwam, geïnspireerd door haar eigen interesse in yoga.”
Behoefte aan houvast
De tijd was er rijp voor, denkt Heijligers. “Het ging economisch heel goed en als je je niet meer druk hoeft te maken om een huis of eten, kun je je bezighouden met zelfverwezenlijking.” Dat yoga niet een trend is die binnenkort weer overgaat, bewijst volgens haar het feit dat ook tijdens de crisis de yogalessen vol zaten, ondanks het prijskaartje. “Juist in een tijd waarin alles omviel, hadden mensen behoefte aan houvast. En, als zelfs in het Nederlandse leger de yogaworkshops vol zitten, weet je dat het mainstream is geworden”, lacht ze.
Wat het populair maakt, is dat het mensen kan helpen met hoe ze in het leven staan, zegt Heijligers. “De wereld kan best beangstigend zijn, denk bijvoorbeeld aan klimaatverandering en al het plastic in de oceaan dat nu ook bij ons begint aan te spoelen. We worden overspoeld met informatie en ik kan me voorstellen dat mensen de behoefte hebben om geankerd te blijven en de stilte in zichzelf te vinden.” Hoewel de meesten waarschijnlijk niet om die reden met yoga beginnen, denkt ze. “Het is vaak: ik moet iets aan beweging doen om gezond te leven, soepel te blijven of af te vallen. Maar als je eenmaal begint, merk je meer positieve effecten, onder andere op je geest, waardoor je het blijft doen.”
Waar te beginnen met yoga
In veel sportscholen wordt power-yoga gegeven. Daarbij ligt de nadruk op het fysieke aspect. Vaak is er wel aandacht voor ademhaling en een korte ontspanning of meditatie aan het eind. In sportscholen of grotere yogascholen vind je allerlei bijzondere varianten als aerial yoga, waarbij je in een doek hangt die aan het plafond vastzit, acroyoga, dat turnen en yoga combineert, of barre yoga, dat elementen uit ballet toevoegt.
De Vereniging Yogadocenten Nederland heeft op haar website een overzicht van alle ruim 1.300 aangesloten yogdocenten en hun specialisaties. Voor wie de deur niet uit wil, is er YouTube. De absolute yogakoningin van YouTube is de Texaanse Adriene Mishler, met ruim 4,5 miljoen abonnees. Er zijn ook veel apps beschikbaar om zelf aan de slag te gaan, met filmpjes hoe je de houdingen moet uitvoeren.
‘De enige man in de groep, dat was even een drempel’
Ron Blaney Davidson (66, Den Helder):
“Vroeger deed ik aan karate. Daar gebruikten we de ademhaling aan het eind van een zware training om weer tot rust te komen. Toen ik vorig jaar met pensioen ging, zag ik in de krant een artikel over een kundalini-yogales waar ademhaling ook belangrijk is, en ik dacht: dat ga ik eens proberen. Ik doe het nu elke maandagochtend, heerlijk om zo mijn week te beginnen. Ik ben de enige man in de groep, dat was in het begin even een drempel. Ik werkte bij Defensie en sport nog steeds onder leiding van een marinier en ik zie dat al die stoere mariniers ook yoga doen. Het is een vooroordeel dat het niets voor mannen zou zijn.”
‘Ik ben er sterker en flexibeler van geworden’
Marian Blaauwgeers (32, Groningen)
“Toen ik een eigen bedrijf begon, merkte ik dat ik het lastig vond om tot rust te komen. Mediteren schoot er vaak bij in, maar ik merkte dat de lesjes yoga die ik af en toe via YouTube volgde me veel rust gaven. Toen stuitte ik op een 30-dagen-uitdaging van ‘Yoga with Adriene’: dertig dagen lang elke dag een nieuwe YouTube-les. Na dag één was ik hooked. Ik yoga elke ochtend in mijn woonkamer en het helpt me om de juiste intentie voor de dag te zetten. Ik ben er wel sterker en flexibeler van geworden, maar zou het geen sport noemen.”
‘Het is zwaar en uitdagend, maar toch ontspannen’
Sandra Keijer (51, Amsterdam)
“Ik ben altijd een fanatieke teamsporter en hardloper geweest, maar wegens een versleten knie moest ik op zoek naar een andere sport. Toen ik yoga probeerde, sloeg het gelijk aan. Nu doe ik het drie à vier keer in de week en ik ben zelfs vorig jaar een week naar zo’n yoga-oord in Thailand geweest. Ik vind het zwaar en uitdagend, maar toch ontspannen. Mediteren ben ik niet zo goed in, maar de concentratie en focus die yoga vereist, zorgt ervoor dat ik mijn hoofd leeg kan maken. Voor mij is yoga echt een krachtsport en absoluut niet gewoon lekker ontspannen op een matje liggen.”