Interview | Volgens de Poolse Olga kunnen Nederlands heel goed niksen, en dat is een compliment

by Marinde van der Breggen

Dit artikel verscheen in het Nederlands Dagblad op 27 mei 2020.

‘Niets doen’ kan heel nuttig zijn. Tenminste, als je er de juiste invulling aan geeft.

‘Pak je agenda en plan niks-tijd in’

De Poolse Olga Mecking schreef een boek over het typisch Nederlandse ‘niksen’. Niksen heeft allerlei voordelen betoogt ze, maar helemaal nu, in coronatijd, kunnen we er veel aan hebben.

Nederlanders zien zichzelf graag als hardwerkende mensen. Dat zit in ons, toch? Wij zijn toch dat calvinistische, no-nonsense volk dat gewoon aan de slag gaat. ‘Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg’?

Geen wonder dus, dat Nederlanders over elkaar heen vielen om ‘onzin!’ te roepen toen The New York Times vorig jaar een artikel publiceerde waarin ‘the Dutch art of niksen’ – oftewel, de Nederlandse kunst van het niksen, uiteen werd gezet. Freelance journaliste Franka Hummels tweette sarcastisch dat sommige Nederlanders nog een stapje verder gingen met ‘slapen’, wat ze omschreef als ‘meerdere uren zonder enige bewuste activiteit, terwijl je ligt met gesloten ogen’. Prompt verscheen een mail in haar inbox van een Amerikaanse journalist die vroeg of ze daar meer over kon vertellen. Voor de nuchtere Hollanders hét bewijs dat het om een onzin-trend ging.

Maar wat als we zelf te dicht op onze eigen cultuur staan om te zien wat er bijzonder aan is? Het artikel over niksen was van de hand van Olga Mecking, een Poolse vrouw die met haar Duitse man inmiddels tien jaar in Nederland woont. Dat artikel is intussen een boek geworden: Niksen, de Dutch art of luieren.

‘Soms heb je een buitenstaander nodig om de schijnwerpers te richten op iets wat voor de plaatselijke bevolking heel normaal is’, schrijft ze in het voorwoord. ‘Ik ben niksen als een voorbeeld hiervan gaan zien. Voor Nederlanders is het zo normaal dat ze mogelijk niet eens in de gaten hebben dat ze het doen.’

Bewijs daarvan is dat elke Nederlander precies weet wat je bedoelt als je het over niksen hebt, zegt ze. Maar wat haar als buitenstaander het meest opvalt, is dat de omstandigheden in Nederland ideaal zijn om te niksen: Nederlanders zijn over het algemeen heel gelukkig, ze hebben een goed sociaal zekerheidsstelsel en een tolerante levenshouding. Als je kijkt naar opvoeding, worden Nederlandse kinderen ook veel vrijer gelaten en krijgen ze veel meer ruimte om te spelen (of te niksen) dan bijvoorbeeld Amerikaanse kinderen, die vaak al op jonge leeftijd veel huiswerk hebben. Allemaal culturele kenmerken die niksen mogelijk maken, volgens Mecking.

veel vrije tijd

Met niksen bedoelt ze overigens niet tv-kijken, doelloos door je sociale media scrollen, of een mentaal boodschappenlijstje maken terwijl je even bent gaan zitten voor een kopje koffie. Niksen is echt niets doen. Gewoon een beetje zitten en om je heen kijken, je moet er in ieder geval geen doel mee hebben. En het is ook geen verveling. Want als je je verveelt, zou je liever iets anders doen. ‘Misschien zeggen Nederlanders wel dat ze niet niksen omdat het zoiets kleins is, dat het ze niet opvalt. Ik zie ze constant niksen!’ roept Mecking lachend door de telefoon. ‘Ze zitten op een bankje na het eten van hun lunch, liggen zomaar een beetje op het strand, of staren voor zich uit in de rij voor de kassa. Alleen zullen ze dat zelf niet niksen noemen, maar ‘naar het strand gaan’, bijvoorbeeld.’

Dat zal de meeste Nederlanders wel bekend in de oren klinken, maar is het typisch Nederlands? ‘Ja en nee’, zegt Mecking. ‘Nederlanders zijn natuurlijk ook erg druk. Maar, als je het vergelijkt met andere landen, hebben ze nog steeds relatief veel vrije tijd. En niet te vergeten: geweldige overheidsondersteuning, zoals de kinderopvang. Tegelijkertijd is het een heel universeel idee. Je ziet in veel talen een uitdrukking die nietsdoen positief neerzet. Zoals het Italiaanse dolce far niente, of het Engelse sweet nothing.’

wellnesstrend

Is het ‘niksen’ als concept dan niet gewoon de zoveelste wellnesstrend na het Deense hygge, het Zweedse lagom en het Japanse ikigai? Volgens Mecking is het verschil dat je bij niksen niets hoeft. ‘We doen zoveel dingen vanwege het resultaat. We doen mindfulness omdat het ons een beter mens maakt, we gaan op zoek naar ons ikigai omdat het ons leven verandert en beginnen aan KonMari om ons huis op te ruimen. We doen bijna niets meer gewoon omdat we het leuk vinden!’

Toch is in Meckings boek een heel hoofdstuk gewijd aan waarom niksen zo goed voor je is: je wordt er creatiever van, je kunt beter beslissingen nemen, je komt ervan tot rust en het maakt je productiever. Dat lijkt haast het tegendeel. En zeker in deze tijd waarin de druk om vooral iets nuttigs te doen met je quarantainetijd ook hoog op kan lopen, kan niksen zomaar het zoveelste item op je to-dolijst worden.

‘Maar al die voordelen zijn bijwerkingen van niksen, daar gaat het niet om’, zegt Mecking. Juist nu kan niksen de manier zijn om niet te bezwijken voor de druk om thuis een nieuwe taal te leren, een boek te schrijven of je eigen zuurdesembrood te gaan bakken. ‘Niksen is helpt je juist om te zeggen: ik zou heel graag leren een zuurdesembrood te bakken, maar ik heb al genoeg te doen en ik ga niet toegeven aan die druk.’

inplannen of opzoeken

Veel mensen zullen deze zomer thuis blijven. Een ideaal moment om het niksen eens uit te proberen. Maar over het algemeen vinden mensen het niet makkelijk om niks te doen. ‘We zijn zo gewend om altijd druk te zijn, dat we ons algauw schuldig voelen wanneer we even gaan zitten’, zegt Mecking.

Maar het hoeft niet moeilijk te zijn. Mecking deelt twee simpele trucjes om niksen in je leven te introduceren. De eerste is om niks-tijd in te plannen. ‘Jullie zijn gek op je agenda’s, dus gebruik die ook voor niksen. Je kunt wat niksen-tijd inplannen of gewoon zorgen voor wat meer witruimte tussen andere afspraken en activiteiten.’ Belangrijk is het vooral niet te groot te maken voor jezelf. ‘Het hoeft geen uur te zijn. Een paar minuutjes hier en daar is al genoeg.’

De tweede is om op zoek te gaan naar niksen-mogelijkheden. ‘Als je erop let zijn er genoeg momenten op een dag waarop je even kunt niksen. Als je met het ov reist of in de wachtkamer zit bij de dokter kun je je telefoon erbij pakken, maar je kunt ook gewoon even niets doen. Zo simpel kan het zijn.’

Niksen in coronatijd kan nog een groot voordeel hebben, zegt Mecking: ‘Deze tijd is perfect om je te bezinnen op wie je wilt zijn als alles straks weer normaal is. Wat wil je houden, wat wil je loslaten? We gaan al snel op de automatische piloot door het leven, maar als je even gaat zitten en overal mee stopt, krijg je de kans om dat soort dingen te laten bezinken.’ ■

niksen-tips

Maak een niks-ruimte. Zoek thuis een plekje waar je kunt gaan zitten niksen. Een lekker bank of stoel met een zacht kussen bijvoorbeeld waar weinig afleiding is. Als je niets hoeft voor te bereiden en niet wordt afgeleid, zal het niksen veel makkelijker gaan. Dus liever niet pal voor de tv. Leg je telefoon weg en niksen maar.

Zoek een niksen-vriendelijke hobby: koken, bakken, schilderen of breien, het maakt niet uit wat je doet, zolang je er maar in een ‘flow’ van raakt. Je stapt er even mee uit de drukte van het dagelijks leven, maar het vergt niet te veel van je hersenen. Zo kun je de vruchten plukken van niksen, terwijl je toch iets doet.

Ga een stukje wandelen of fietsen: fietsen of wandelen is voor de meeste Nederlanders rustgevend. De bewegingen van je lichaam gaan vanzelf en blijven zich herhalen, in de tussentijd kun je gerust je gedachten laten afdwalen én genieten van de natuur.

Uitbesteden of loslaten: Probeer meer tijd voor niksen vrij te maken door te kijken wat je zou kunnen uitbesteden. Dat kan aan een huishoudelijke hulp, of door je kinderen klusjes te geven. Kijk ook eens naar welke dingen je gewoon los kunt laten – is het echt noodzakelijk dat je sommige dingen doet?