Onderzoek | Huiduitslag van olie is geen detox-reactie omdat je zoveel gif in je lichaam zou hebben

by Marinde van der Breggen

Dit artikel verscheen in het Nederlands Dagblad op 9 januari 2021.

Etherische oliën kunnen fijn zijn om te gebruiken. Maar het gaat mis als daarbij sprookjes of zelfs gevaarlijke adviezen de ronde doen. En dat komt steeds vaker voor.

Etherische oliën zijn in opmars – en de sprookjes erover ook

Bij het wakker worden even de diffuser aan. Vervolgens wat olie onder je oksels als deodorant, wat in je haar om het te laten glanzen, een paar druppels in je handpalm – goed inhaleren en de rest uitsmeren in je nek. En vergeet de roller niet met een blend die je weerstand ondersteunt! Daarna het huis schoonmaken met schoonmaakmiddel met oliën erin, de diffuser weer even aan om je zenuwen voor die spannende afspraak vanmiddag te kalmeren en – o, je kind is gevallen, gauw een druppel olie op de zere plek.

Wie de olieaccounts op Instagram volgt, ziet het algauw: oils zijn een lifestyle. Etherische of essentiële oliën zijn extreem geconcentreerde bestanddelen van planten. Je kunt ze overal voor gebruiken, ze helpen je met je weerstand, persoonlijke verzorging en emotionele gesteldheid, lees je op die accounts. En dat allemaal volledig natuurlijk, gifvrij en dus veilig voor je gezondheid.

Met het populairder worden van grote Amerikaanse oliebedrijven in Nederland (besloten Facebookgroepen tellen in totaal ongeveer 10.000 leden) groeit ook het aantal ‘oilfluencers’ dat via profielen vol gestylede foto’s met flesjes olie, dampende diffusers en blije gezichten probeert oliën aan de man te brengen. De onderschriften vertellen hoe fijn de oils werken bij het managen van prikkels en de uitdagingen van de dag. Ook zijn er uitlegposts over moleculen, gifstoffen, neuronen en hormonen.

lavendel

Maar niet iedereen is blij met die opmars van etherische oliën. Aromatherapeuten maken zich zorgen over de manier waarop online wordt gepraat over het gebruik van de oliën en over de adviezen die gegeven worden door verkopers van de grote merken.

Het Nederlands Dagblad deed onderzoek op websites en in Facebookgroepen van gebruikers naar wat er online allemaal gezegd en geadviseerd wordt rondom het gebruik van etherische oliën van het merk Young Living, en legde de bevindingen voor aan een viertal deskundigen, die allemaal overtuigd zijn van de voordelen die oliën kunnen hebben: drie aromatherapeuten en een arts (zie kader). Zij zagen onwaarheden en soms zelfs gevaarlijke adviezen in wat er op het internet door verkopers wordt verteld.

Sommige onwaarheden zijn onschuldig, zoals het vaak gegeven advies olie onder de voeten te smeren, omdat de huid daar dunner zou zijn (niet waar, die is juist veel dikker waardoor olie minder snel wordt opgenomen).

Andere onwaarheden zijn minder onschuldig, zoals de claim dat de pure oliën ‘lichaamseigen’ zijn, waardoor je niet zou kunnen overdoseren en niet allergisch zou kunnen zijn voor etherische oliën.

Absolute onzin, zeggen alle vier de deskundigen. ‘Ik ben geen plant, ik heb geen kaneelaldehyde of linalool in mijn lijf. Mijn lever moet echt hard zijn best doen om dat te gaan verwerken’, zegt Harmen Rijpkema. ‘Neem bijvoorbeeld bittere amandelolie. Ruikt heerlijk naar bitterkoekjes, maar als ik dat inneem, zou ik eraan overlijden, want dat is een zwaar giftige stof.’

open wond

Een reëel risico van het veelvuldig gebruik van etherische oliën is dat iemand een allergie ontwikkelt. Janet Nienhuis noemt het voorbeeld van een van haar studenten die van een vriendin het advies kreeg lavendelolie van Young Living in een open wond op haar scheenbeen te druppelen. ‘Toen ze aan het derde 15 milliliter-flesje toe was, ontstond een allergische reactie, die uiteindelijk zo hevig werd dat ze moest stoppen met de opleiding, omdat die reactie al opkwam op het moment dat ze de lavendel alleen al rook.’

En nee, als je een olie gebruikt en je krijgt er huiduitslag van, is dat geen ‘detoxreactie van je lichaam, omdat het alle troep die je hebt opgebouwd kwijt moet’. ‘Ja, het is een detoxreactie, maar dan om van de moleculen van de olie af te komen’, zegt Madeleine Kerkhof. ‘Niet omdat er zo veel rommel in je lijf zit – dat is echt de grootst mogelijke kul.’

Thomas Rustemeyer deed onderzoek naar contactallergieën bij het gebruik van etherische oliën. ‘We zien steeds vaker dat mensen reageren op de cosmetica die ze juist hadden gekocht, omdat die op basis van natuurlijke bestanddelen waren gemaakt’, zegt hij. Maar het gebruik van natuurlijke bestanddelen sluit niet uit dat iemand een allergie opbouwt. ‘Je krijgt zo’n allergie door veelvuldig in contact te komen met de stof.’ Dat natuurlijk gelijkstaat aan veilig, is een misconceptie, zegt de dermatoloog. ‘De natuur is niet veilig. Wij hebben haar veilig gemaakt door beren af te schieten. De natuur biedt veel moois, maar ook de sterkste giffen.’

kinderen

De aromatherapeuten vinden vooral de adviezen over het gebruik van oliën bij kinderen kwalijk. Het ND legde hen een lijstje voor met kwaaltjes en verschillende oliën die volgens Young Living-leden veilig gebruikt konden worden bij baby’s en kinderen. Daar zaten oliën en blends (een mengsel van verschillende oliën) bij die niet veilig zijn voor jonge kinderen, zeggen zij.

Ze zijn terughoudend met het inzetten van oliën bij kinderen. ‘De huid van kindjes tot drie jaar is veel doorlaatbaarder, en hun lever werkt pas zoals die van een volwassene als ze twaalf zijn. Ook kunnen ze nog niet goed dingen ophoesten als ze iets kwijt moeten’, zegt Nienhuis. En over de adviezen: ‘Het kan veel subtieler en veel minder, ik zou veel lager doseren.’ Daarnaast moet je je volgens haar afvragen of je het kind overal oliën voor moet geven. ‘Koorts bijvoorbeeld is een reactie van je immuunsysteem om bacteriën en virussen te bestrijden. Dus het is niet slim om die natuurlijke werking van je lichaam stil te zetten.’

Kerkhof is ook kritisch. ‘Bij een baby tot drie maanden zou ik sowieso geen etherische oliën gebruiken, tenzij er geen andere manier is om het kindje comfortabel te krijgen.’ Maar dan nog moet je voorzichtig zijn. ‘Er bestaat bijvoorbeeld internationale consensus over dat je geen pepermuntolie moet gebruiken bij kinderen jonger dan zes jaar. En never ever onder de twee jaar, ook niet verdund. Baby’s kunnen zelfs een ademstilstand krijgen van een prikkel van pure menthol.’

Dat dit soort misinformatie en gevaarlijke gezondheidsadviezen zich zo makkelijk verspreiden, komt door de structuur van bedrijven als Young Living: multilevelmarketing. Iedereen kan – zonder enige ervaring of kennis – het product gaan verkopen, vooral binnen het eigen sociale netwerk, en een ‘downline’ opbouwen, verkopers die als het ware onder die persoon hangen. Elke verkoper verdient aan de omzet van de downline. Informatie wordt overgenomen van andere verkopers en producten aangeprezen met persoonlijke ervaringen. Dat maakt het moeilijk het bedrijf aan te spreken op wat er online gebeurt, de verkopers maken immers officieel geen deel uit van Young Living.

bedreigde planten

Het systeem is zo ingericht dat leden steeds meer olie gaan gebruiken. Zo is er een programma waarbij je kunt sparen voor kortingen, mits je elke maand voor minimaal 50 PV (soort punten, ongeveer 50 euro) bestelt, en moet je minimaal 100 PV besteden voor je überhaupt kunt verdienen aan jouw downline.

De visie van Young Living is ‘ieder huishouden ter wereld voorzien van etherische olie’. Het is de vraag of de aarde dat überhaupt aankan. Bij het productieproces gaat gigantisch veel plantenmateriaal verloren. Ook kost het distilleren veel water. Daarnaast worden er ook oliën verkocht van bedreigde planten, zoals rozenhout. In 2017 werd het bedrijf in Amerika nog veroordeeld voor het illegaal verhandelen van rozenhoutolie en nardusolie, allebei gemaakt van bedreigde plantensoorten.

De prijs van Young Living-oliën ligt fiks hoger dan die van andere merken, die volgens de deskundigen van net zo goede, of zelfs betere kwaliteit zijn. Volgens het bedrijf zelf, komt dit omdat zijn olie de enige is van ‘therapeutische kwaliteit’, een term die niets betekent. Young Living adverteert met de methode ‘seed to seal’, die inhoudt dat alle planten op eigen of partnerboerderijen worden verbouwd, met complete controle over het productie- en testproces.

Vanwege die superieure kwaliteit zijn ook alleen Young Living-oliën veilig om in te nemen, zegt het bedrijf. Er is zelfs een speciale lijn met oliën die je in je eten of drinken kunt gebruiken. Ook hier zijn de deskundigen zeer kritisch op. Alle drie de aromatherapeuten geven aan dat inname alleen mag in uitzonderlijke situaties, altijd onder begeleiding van een professional en nooit langer dan zeven dagen.

‘Je hebt te maken met extreem geconcentreerde stoffen. Als je bedenkt dat je voor een liter citroenmelisse 40.000 kilo plantenmateriaal nodig hebt …’, rekent Nienhuis voor. ‘Als je honderd kilo citroenmelisse voor iemands neus zou zetten, gaat niemand dat eten. Maar mensen nemen het wel in.’

schadelijk

Ook hier gaat er van alles mis bij de adviezen. Bijvoorbeeld dat je de olie in een glas water kunt doen om het op te drinken. ‘Dat kan echt schadelijk zijn, want zonder emulgator blijft die olie gewoon op het water drijven. Die olie hecht meteen aan je slijmvliezen en daarmee kun je ze ernstige schade toebrengen’, zegt Kerkhof. Net als puur gebruik op de huid, zegt Rijpkema. ‘Je hebt te maken met zulke sterke, geconcentreerde stoffen, dat je dat beter niet kunt doen. Sommige mensen kunnen daar misschien tegen, maar het is lang niet voor iedereen verstandig.’

De deskundigen zijn het eens: etherische oliën kunnen heel fijn zijn om te gebruiken en prima om je huis van een geur te voorzien, maar niet iedereen kan zomaar elke olie gebruiken. Algemene adviezen zijn er niet omdat je iemands situatie niet kent. ‘Ik heb veel oliën in huis, maar ik gebruik ze zelden’, zegt Nienhuis. ‘Het doel van aromatherapie is de kwaliteit van leven te verbeteren van iemand die het ergens lastig mee heeft. Ga je iedere dag zo om met etherische oliën als deze mensen doen, dan is dat niet goed voor je.’ ‘Je moet het zinnig inzetten’, vult Kerkhof aan. ‘Als je hoofdpijn hebt, drink dan eerst een glas water.’

De aromatherapeuten maken zich zorgen over wat dit voor de toekomst van hun vak betekent. ‘Het anamneseformulier van een aromatherapeut beslaat een pagina of veertien. Je wilt weten wat iemands klacht is, maar vervolgens ga je op zoek naar de oorsprong’, zegt Nienhuis. Aandoeningen en andere medicatie zijn daarbij belangrijk. Long- en luchtwegaandoeningen, astma of COPD zijn risicofactoren. Ook kunnen sommige oliën invloed hebben op de werking van bloedverdunners.

Hoe er nu met de oliën wordt omgegaan door gebruikers van de grote Amerikaanse bedrijven, vinden ze geen goede ontwikkeling. ‘Zo komt er van alles de wereld in, terwijl we dit vak de afgelopen veertig jaar zo zorgvuldig hebben opgebouwd. Wij verdunnen de oliën altijd en passen de dosering aan aan iemands persoonlijke situatie, enzovoort’, zegt Rijpkema. Kerkhof zou zelfs het liefst zien dat de oliën, net als in Frankrijk, bij de apotheek worden verkocht. ‘Apothekers kun je opleiden en zo kunnen ze mensen goed advies geven.’ <

Deskundigen

Madeleine Kerkhof Oprichter van opleidingsinstituut Kicozo met een opleiding aromatherapie op hbo-niveau geaccrediteerd door het Kwaliteitsregister Verpleegkundigen en Verzorgenden. Verpleegkundige en gespecialiseerd in complementaire zorg, waaronder aromatherapie voor kwetsbare patiënten in bijvoorbeeld de oncologie, palliatieve zorg en ouderenzorg.

Harmen Rijpkema Medisch antropoloog en aromatherapeut. Werkt al meer dan dertig jaar met oliën en schreef het naslagwerk Aromecum, waarin alle eigenschappen van talloze oliën besproken worden.

Janet Nienhuis Aromatherapeut en oprichter van FytArom, een geaccrediteerde opleiding aromatherapie op hbo-niveau in Nederland.

Thomas Rustemeyer Hoogleraar dermatologie en allergologie aan het VU medisch centrum in Amsterdam. Deed onderzoek naar etherische oliën en contactallergieën.

Young Living

Young Living is een multilevelmarketingbedrijf. Iedereen die de starterskit aanschaft, met een diffuser, een aantal oliën en wat extraatjes, wordt distributeur. Wie ervoor kiest te gaan verkopen, bouwt aan een ‘downline’ met mensen die via hen klant worden bij Young Living. Als die mensen ook verkoper worden, hoort iedereen die daaronder hangt in de downline van de persoon erboven.

Young Living betaalt verkopers commissie over alle verkopen in iemands downline. Om die commissie te ontvangen moet een verkoper zelf minimaal 100 PV (een soort punten, staat ongeveer gelijk aan 100 euro) per maand spenderen aan Young Living-producten. Naarmate je meer verkoopt en een grotere downline opbouwt, kun je groeien in niveau van distributor tot royal crown diamond.

In 2019 had Young Living ruim 3 miljoen actieve leden. Van hen viel 89,6 procent in de categorie distributeur. Zij verdienden gemiddeld 3 dollar per jaar. Het niveau daarboven, star, besloeg 7,4 procent van de klanten. Het kostte gemiddeld elf maanden om dat niveau te bereiken en leverde gemiddeld 242 dollar per jaar op. Kosten moesten daar nog van worden afgetrokken.

Pas twee niveaus hoger, executive, zou het met een winst van gemiddeld 3411 dollar per jaar rendabel kunnen worden. 0,8 procent van de leden heeft die rang bereikt en ze deden daar gemiddeld 23 maanden over. De hoogste vier rangen (platinum, diamond, crown diamond en royal crown diamond) hebben elk minder dan 0,1 procent van de leden. Deze leden verdienen gemiddeld ruim een ton tot bijna anderhalf miljoen dollar per jaar. Het kost ze tussen de 4,5 tot 11 jaar om dit te bereiken.